شهر سوخته (ثبت ملی و یونسکو)

محوطه ی باستانی شهر سوخته نزدیک رودخانه هیرمند در منطقه سیستان قرار دارد.شهر سوخته با مساحت 280 هکتار از بزرگترین،پیشرفته ترین و با قدیمی ترین شهر های باستانی جهان است که واسطه تجاری بین شرق و غرب بوده است سکونت در سال های 3100 تا 2000 پیش از میلاد و در عصر مفرغ خاورمیانه،در آن جریان داشته است.شهر دارای بخش های مسکونی ،گورستان،یادمانی،فاصلاب ،پیشرفت شهر را به خوبی بیان میکند.تمدن شهر سوخته با تمام شکوه و عظمت در نیمه نخست هزاره دوم پیش از میلاد از بین رفته است. خانه های سوخته شهر سوخته مانند شهرهای امروزی خیابان ها،کوچه ها و معابری دارد که خانه ها در دو سمت ساخته شده اند .خانه ها با مساحت 90 تا 150 متر مربع،چهارگوش و مستطیلی شکل از خشت ،چینه ،چوب و حصیر ساخته شده و دارای راهرو،درگاهی،پلکان و نورگیر برای روشنایی فضای درونی بوده اند.در داخل خانه تنور و اجاق برای پخت و پز موجود بوده،بعضی خانه ها فضاهایی به عنوان آخور برای نگه داری حیوانات و برخی دیگر تالار داشتند.ظورف سنگی مثل هاون ها ،سنگ ساب ها و ابزار و ظروفی که از مرمرساخته شده ،مهرها و اشیای تزئینی از جنس لاجورد ،عقیق و فیروزه،پیکرک های گلین و سفالی و سنگی به شکل انسان و حیوان و اشیای چوبی در این خانه ها پیدا شده است. کاخ سوخته کاخ سوخته،بقایای معماری بزرگترین بنای خشتی شهر با مساحت 800 متر مترمربع،25 اتاق در اندازه و شکل های مختلف مختلف که در برخی از اتاق ها اجاق های سکومانند و در یکی از آن ها یک کوزه نعلی شکل پیدا شده است.کاخ در سال 3800 پیش از میلاد دچار آتش سوزی و سپس متروک میشود. گورستان شهر سوخته قبرستان شهر سوخته در جنوب شهر با مساحت 21 هکتار و 22 تا 35 هزار قبر در جهت خورشید و تابش نور قرار دارد.تنوع و نوع قبرها نشان دهنده باورها،اعتقادات مذهبی و اجتماعی مختلف بین مردمان شهر است .گورهای قبرستان شامل گودال های ساده،گودال های دو قسمتی ،شبه سردابه ها،سردابه ها،گورهای مستطیل خشتی،گورهای مربع خشتی،گور های دودیواره ،گورهای دایره خشتی،گورهای دایره با در مسدود خشتی و تدفین سفالی است و اعتقاد به زندگی پس از مرگ مانند جوامع باستان و همچین طبقه اجتماعی متوفی باعث شده که صدها شی ،غذا،نذورات،ابزار کار و ظروف از این قبور کشف شود.در یکی از قبرها جمجمه های شش نفر گرد هم چیده شده اند و بقیه قسمت های بدن آن ها را در وسط قرار دارند.در قبر دیگر،مادری با دو فرزندش دفن شده که مادر دست خود را روی فرزندانش گذاشته و نمادی از مهر و محبت مادری است.استخوان جنین درشکم مادر،تدفین زن و شوهر در کنارهم،قبرهای خانوادگی که اعضای خانوادگی در فواصل زمانی دفن شده اند نیز از نمونه گورها و تدفین های گورستان است. یافته های باستان شناسی پژوهش های علمی و کاوش های باستان شناختی شهر سوخته نشان میدهد که شهر نام خود را در فهرست نخستین ها در زمینه علمی ،پزشکی و هنری در دنیا به ثبت رسانده است،اولین بانوی جهان با چشمی مصنوعی،کیسه چرمی،قاب لنز،قدیمی ترین پویا نمایی ،نقش بزی بر روی سفال ،جراحی جمجمه دختری 14 ساله ،تخته و تاس بازی ،خطکش با دقت نیم میلی متر ،مهرهای مالکیت ،از این محوطه به دست آمده است. محوطه باستانی در سال 1393 خورشیدی به عنوان اولین تپه باستانی و هفدهمین اثر جهانی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.