باغ فین (ثبت ملی) (ثبت یونسکو)

ساختمان باغ فین فعلی به دوران شاه عباسی اول نسبت داده شده و طراح باغ را غیاث الدین جمشید کاشانی یا شیخ بهایی انجام داده است.کار ساخت و توسعه عمرانی باغ در دوره شاه صفی و شاه عباس دوم ادامه یافته است بناهای سر در ورودی ،کوشک صفوی و یکی از حمام ها محصول این دوره است .همچنین شاه سلیمان صفوی صفه ای پیرامون چشمه فین بنا نمود که موجب تغییر بنا چشمه فین به چشمه سلیمانیه بوده است .در دوره زند بنای خلوت کریمخانی افزوده و پادشاهان قاجار نیز به فراخور ،بخش هایی نظیر شترگلوی فتحعلی شاهی ،حمام قاجار ،تالار شاه نشین ،خلوت نظام الدوله و عمارت بادگیر را به باغ می افزایند.در دوره پهلوی ،بنای موزه ملی کاشان بر خرابه های خلوت نظام الدوله و همچنین بنایی در حد فاصل کتابخانه و حمام ها ساخته شده است.مجموعه باغ فین حدود 33700 مترمربع مساحت دارد و باغ با آب زیادی مشروب میشود.در طراحی اولیه باغ حفظ تقارن ،اهمیت ویژه ای داشته است .به تدریج و با دخالت شاهان از این تقارن کاسته شده است.باغ فین به همراه 8 باغ دیگر ،در فهرست میراث جهانی یونسکو به انجام رسید. کوشک صفوی{شتر گلوی شاه عباسی} کوشک مرکزی باغ در دوره شاه عباس اول به منظور تفریح و تفرج برگزاری،مراسم جشن و بارعام در دو طبقه ساخته و در دوره شاه صفی ،عمارت کلاه فرنگی بر فراز از آن اضافه شده که امروزه اثری از آن وجود ندارد. حمام حمام در ضلع شرقی و در پشت حصار اصلی باغ دو باب حمام در مجاورت یکدیگر قرار دارند که به لحاظ پیشینه تاریخی به حمام های صفوی و قاجار معروف است.هر دو حمام مانند سایر حمام های قدیمی بعد از گذر از میان در به بینه و سپس از آنجا به گرم خانه وارد میشوند.که در آنجا خزینه آب گرم و حوض های دیگر وجود دارد.فضای حمام به گونه ای بوده که عموم نیز میتوانستند بدون وارد شدن به باغ از آن استفاده کننند.امروزه دو حمام به هم متصل شده و درب هایش از بیرون باغ بسته هستند .در سال 1268 هجری قمری امیرکبیر ،مرد بزرگ تاریخ ایران ،در حمام کوچک به شهادت رسیدند و دیگر از آن زمان به بعد باغ فین به حمام فین شهره است. هشتی ورودی بنای هشتی ورودی و سردر در زمان شکل گیری باغ در دو طبقه ساخته شده است که در ادوار مختلف تغییراتی در شکل آن صورت گرفته است.عمارت سردر مشتمل بر تالار وسیع و ایوان هایی است که عمارت ابر چهارسوی باغ مشرف می سازد. خلوت کریم خانی خلوت کریم خانی در دوره کریم خان زند،در مجاورت باغ و در جبهه جنوب غربی ،مجموعه ای متشکل از خلوت و چند بنای دیگر ساخته شده است.اندرونی مشتمل بر حیاط کوچکی است که دو سوی آن را از اتاق های تو در تو احاطه کرده اند. شتر گلوی قاجاری شترگلوی قاجاری ازالحاقات دورانه قاجار است.فتحعلی شاه قاجار به دلیل دلبستگی فراوان به صفای باغ فین . چشمه ی سلیمانیه،شترگلوی قاجاری را در قسمت جنوبی باغ احداث کرده بنا متشکل از صفه شاه نشین،حوضخانه ،حیات خلوت ها و اتاق های مجاور آن است. اتاق شاه نشین اتاق شاه نشین و اتاق های گوشواره آن از الحاقات دوران قاجار به شمار می روند.این اتاق به واسطه داشتن 5 در مشرف به حیاط به اتاق پنج دری و به دلیل بازشوهای کشویی عمودی آن به دو اتاق ارسی نیز معروف بوده است. خلوت نظام الدوله در سال 1242 هجری قمری حاج علی محمد خان صدر اصفهانی ،به حاکمیت کاشان منصوب و باغ فین را به محل سکونت و دیوانخانه برگزیدند.ازاین رو در ضلع غربی و در خارج از محدوده اصلی باغ برای اندرونی و حرمسرای عمارت جدیدی احداث کرده که به خلوت نظام الدوله مشهور شده است.درحال خاضر موزه ملی کاشان روی بخشی از مخروبه های نظام الدوله قرار گرفته و تنهای هشتی ورودی و بخشی از اتاق های پشت موزه باقی مانده است.مهم ترین ویژگی باغ ،شبکه منظم آبرسانی و باغ آرایی منحصر به فرد است .آب باغ از چشمه ای تامین میشود به نام سلیمانیه که هزاران سال قدمت دارد و با میزان آبدهی ثابت و دمای خود در سرسبزی این باغ نقش اساسی را ایفا میکند.طراح شبکه ،ریاضی دان معروف سده دهم در عصر صفوی،و با استفاده از پاسکال از قانون اختلاف سطح و لوله های متصل استفاده کرده و از شیب طبیعی زمین در طراحی فوارهای باغ بهره جسته است.