قره کلیسا (ثبت یونسکو) (ثبت ملی)

قره کلیسا یا سنت تادئوس که به نام تادی مقدس نامگذاری شده ،مزار تادئوس مقدس و اولین کلیسای ساخته شده به دستورمبشرین و حواریون مسیح در جهان است.در حمله چنگیرخان مغول بخش وسیعی از قره کلیسا تخریب و در زمان حکومت هولاکوخان به همت خواجه نصیرالدین طوسی ساختمان کلیسا مرمت شده است.همچنین در کتیبه ای که کنار محراب بخش قدیمی کلیسا وجد دارد ،به زلزله مهیبی که در 769 خورشیدی باعث تخریب بنای کلیسا شده ،اشاره دارد.

کلیسا با مساحت کل مجموعه 6285 مترمربع و دارای 47 باب دیر و دو گنبد مخروطی شکل در اندازه 24متر و 18ممیز5 متر نمادی از دو قله کوه آرارات است و در قسمت مرکزی کلیسا ،4 ستون سنگی 120 سانتی متری وجود دارد که با قوس های زیبایی به یکدیگر متصل شده اند.همچنین کلیسا دارای دو بخش قدیمی سیاه رنگ و بخش جدید سفید است که در دوران قاجار به فرمان عباس میرزای ولیعهد دو بخش به یکدیگر ملحق شدند.سنگ های سفید و حجاری های کم نظیر در معماری قره کلیسا ،با الهام از کلیسای جامع اچمیادزین ارمنستان است.قسمت خارجی کلیسا دارای طرح های تزئینی شامل نقش های برجسته از گل و بوته ،تصاویر انسان و اشکال حیوانات و نقوشی مشتمل بر وقایع داستانی است.قره کلیسا در سال 1386 در فهرست میراث جهانی یونسکو در مجموعه آثار رهبانی ارامنه ایران ،به ثبت رسیده است.