کاخ ساسانی سروستان (ثبت ملی )

محور ساسانی استان فارس که در گستره ای به وسعت 200 کیلومتر واقع شده،و شامل سروستان،فیروزآباد،بیشاپور کازرون،نقوش برجسته تنگ چوگان و غار بیشاپور می باشد.به عنوان بیست و سومین اثر تاریخی ایران در سال 1397 در فهرست جهانی یونسکو ثبت گردیده است.

شهر گور اولین شهر دایره ای در ایران و یکی از نخستین شهر های دایره ای جهان در اوایل سده سوم میلادی به دستور اردشیر بابکان  در 3 کیلومتری شهرستان فیروزآباد،استان فارس پایه گذاری شده است .شهر بوسیله 10 محور خیابانی به 20 ناحیه بزرگ و همانند تقسیم گردیده و در مرکز شهر ،برج عظیم چهارگوشه ای قرار گرفته است.در دایره مرکزی شهر ابنیه آیینی اداری تشریفاتی قرار داشته در حالیکه دایره خارجی شهر خانه ها و ابنیه ساکنان شهر واقع شده است .در انتهای دو محور اصلی شهر ،چهار  دروازه اصلی قرار گرفته که شامل باب مهر ،باب بهرام ،باب هرمز ،و باب اردشیر است.بناهای شهر از خشت و دو بنای تخت نشین و برج تیربال از سنگ خارا وملات گچ ساخته شده اند.مصالح باروری شهر از خشت و چینه بوده و یک خندق با عرض 35متر گرداگرد خارج شهر حفر شده بوده است.در شهر گور سازه های مناره تیربال  ،دروازه تخت نشین ،رصد خانه و دیواره نگاره چهار شاهزاده کشف شده است.مناره شهر گور یا مناره یا برج تیربال ،ستونی برج مانند و مربعی شکل است که طول هر ضلع 9متر و ارتفاع 30 متر می باشد و در واقع یک برج پله دار بوده است.نوع بنا چند کاربرد را متصور می سازد.منبع آبی که آب از سرچشمه های کوه های اطراف و از طریق لوله هایی سفالی وارد برج شده در زیر گنبد آن جمع میشده است.بخشی از یک منبع آناهیتا و یک مقر نظامی و امنیتی ،منار شهرگور در سال 1316 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.رصدخانه شهر گور قدیمی ترین رصدخانه ایران محسوب میشود .برج ستاره شناسی از خشت و گل و کاملا سالم است و قطری نزدیک 5ممیز65 متر دارد که روی آن 12 نشانه از علامت های بکار گرفته شده در اندازه گیری های رصدی  و سکوهایی نموداری وجود دارد.قلعه دخترتوسط اردشیر بابکان برای حفاظت از شهر و دفاع در برابر حمله دشمنان بر فراز کوهی مشرف به جاده در 6 کیلومتری فیروز آباد قرار گرفته و به جهت تسخیر ناپذیری دژ به قلعه دختر شهرت یافته است.قلعه دختر در سال 1315 در فهرست اثار ملی ایران ثبت شده است.

شهر بیشاپور و تنگ شاپور

بیشاپور یکی از کهن ترین شهر های دارای تاریخ مکتوب شهر سازی،در 23 کیلومتری کازرون در کنار تنگ چوگان و رود شاپور در سال 267 میلادی به دستور شاپور اول ساسانی با 200 هکتار مساحت ساخته شده که در بخش شرقی و جنوبی توسط خندق ،در شمال توسط کوهستان  و قلعه و در غرب توسط رودخانه شاپور محصور شده است.شهر بیشاپور با طرح شهرسازی رومی و مستطیل شکل و بصورت شطرنجی با دو خیابان اصلی ساخته شده که هر کدام از خیابان ها به یکی از دروازه های شهر منتهی میشده اما دروازه غربی ،ورودی اصلی شهر بوده است .شهر بیشاپور از دو بخش اصلی ،ارگ شاهی شامل معبد آناهیتا و تالار تشریفات  و ایوان موزاییک و کاخ والرین و منطقه عامه نشین شامل خانه های مسکونی گرمابه وکاروانسرا تشکیل شده است.در شمال شهر آثار دوره ساسانی و در جنوب شهر ،آثار مربوط به دوره اسلامی گسترش دارد .

معبد آناهیتا

معبد آناهیتا مهمترین و با ارزش ترین نمونه های نیایشگاه های الهه آب درجهان  در شهر باستانی بیشاپور است که هم از لحاظ معماری و هم از  جهت دستگاه های تنظیم و تقسیم کننده و کنترل جریان آب بی نظیر است.معبد به صورت مکعبی با اضلاع قریب 14 متر  و فاقد سقف از سنگ هایی حجاری شده با ابعاد مختلف و بدون ملات بصورت دو جداره به سبک معماری هخامنشی با بست های آهنی به یکدیگر متصل شده اند،در عمق 6 متری ازسطح زمین ساخته شده تا آب رودخانه شاپور به درون آن سرازیر میشود .درصحن داخلی معبد  آبگیر کم عمقی با گنجایش 60 متر مکعب آب ساخته شده که اطراف آن سکویی از قطعات سنگ های بزرگ حجاری شده و قالبی وجود داشته که نیایشگران هنگام اجرای مراسم مذهبی بر روی آن گرد می آمده اند.

غار شاپور

غار شاپور در انتهای تنگ چوگان و در چهار کیلومتری شهر بیشاپور در ارتفاع حدود 800 متری از سطح زمین قرار دارد و از 9 گذرگاه بزرگ و کوچک ،4 مسیر فرعی و 3 تالار تشکیل شده است .غار شاپور با دهانه ای 30 متر بزرگتر از 2 غار دیگر در وسط است .غار سمت چپ ،غار مادر شاپور و غار سمت راست ،غار مرمر نامیده میشود.در دهانه غار کتیبه سنگی وجود دارد که یکی از آن ها ترجمه کتیبه شاپور در نقش رجب است .در تالار اصلی تندیس شاپور یکم قرار گرفته ،مجسمه شاپور حدود 7 متر ارتفاع دارد و از یک ستون غول پیکر که در این غار وجود داشته تراشیده شده است.در این تندیس شاپور با جامه ای ساده و ظریف با کمربندی که ب دور کمر بسته و شمشیر حمایل کرده و دست راست تندیس بر کمر و دست چپ بر قبضه شمشمیر است .

تنگه چوگان 

بر روی صخره های تنگ چوکان در مجاورت شهر باستانی بیشاپور شش نقش برجسته بسیار زیبا و با ابهت وجود دارد .از مجموع شش نقش ،سه نقش بیانگر پیروزی شاپور اول موسس شهر بیشاپور بر والریان امپراطور روم میباشد و سه نقش دیگر مربوط به تاج گذاری بهرام اول،پیروزی های بهرام دوم و همچنین پیروزی شاپور دوم بر دشمنان را نشان میدهند.

سروستان،کاخ ساسانی

کاخ ساسانی سروستان در 9 کیلومتری جنوب شهر سروستان واقع و حدود 30 هکتار وسعت دارد و از با شکوه ترین کاخ های عهد ساسانی که در زمان بهرام گور بوسیله مهر نرسی وزیر معروف آن دوران بنا گردیده و نسبت به بناهای دیگر در این دوره از معماری و پلان پیچیده و کامل تری برخوردار است و قدیمی ترین گنبد آجری ایران را دارد.