تخت سلیمان (ثبت یونسکو) (ثبت ملی)

مجموعه باستانی تخت سلیمان با وسعتی معادل 12ممیز 5 هکتار در کنار دریاچه ای شگفت انگیز از چشمه ای جوشان و نیلگون در ارتفاع 2200متری ازسطح آب های آزاد قرار گرفته از محوطه های تاریخی در جهان محسوب میشود .مجموعه باستانی تخت سلیمان زادگاه زرتشت بوده و در نوشته های پهلوی به نام گنجشک شیز و تاریخ نگاران رومی و یونانی گزکا به زبان مغولان ستوریق خوانده شده است.مجموعه تخت سلیمان در سالن  1382 خورشیدی به عنوان چهارمین اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است .در پیرامون این مجموعه باستانی چندین پدیده طبیعی مانند کوه زندان سلیمان ،چشمه های آب گرم،دیواره سنگی ناشی ازرسوبات آب دریاچه ،رودخانه ها ،چمن متحرک ،دریاچه های مختلف ،معادن گوناگون مناظر زیبای کوهستانی و آثار مربوط به هزاره اول پیش از میلاد،بقایای معابد قلاع و برج های دیده بانی و معادن سنگ قدیمی وجود دارد .منطقه ی تخت سلیمان ،متعلق به پارینه سنگی میانه است،دو محوطه شناسایی شده از این دوره پارینه سنگی ،تپه چال که مکان استقراری باز در 270 متری جنوب شرقی دریاچه ی تخت سلیمان قرار دارد .در فاصله 2700 متری دریاچه تخت سلیمان قرار دارد.در فاصله 2700 متری دریاچه تخت سلیمان  و 1200 متری شمال شرقی کوه میان تهی  موسوم به زندان سلیمان،یک کارگاه ابزار سازی وجود دارد که به دلیل وجود سنگ های آتشزنه ی فراوان به برد چخماق یا سنگ چخماق شهرت دارد.در سال 654 خورشیدی در زمان فرمانروایی آبا اقا خان مغول و جانشین اوقازان خان ،تخت سلیمان پایتخت تابستانی سلاطین مغول انتخاب و آثار دوران ساسانی بازسازی و بناهای جدید ساخته میشود.آتشکده آذر گشسب یا آتشکده شیز یکی ازسه آتشکده معروف ساسانی در تخت سلیمان جای گرفته است.آتشکده معروف ساسانی در تخت سلیمان جای گرفته است.آتشکده ساسانی ،وسیع ترین تاسیسات ساسانی است که تا کنون شناسایی شده اند.

تخت بلقیس 

کوه بلقیس ،تخت بلقیس یا بلقیس ملکه صبا در هشت کیلومتری شمال شرقی تخت سلیمان با دوقله بلند با ارتفاع 3200 متر و 3655 متر در ادامه سلسله کوه های شرق دریاچه ارومیه واقع گردید است که قله جنوبی دارای استحکامات و قلعه تخت بلقیس است.